Opis procesów wchodzących w zakres działań psychologa, pedagoga, logopedy
- DIAGNOZA
a) Diagnoza psychologiczna:
Są to zaplanowane działania, prowadzone w kierunku oceny rozwoju psychomotorycznego dziecka, poziomu funkcjonowania sfery poznawczej, emocjonalnej i społeczno-wolicjonarnej dziecka a także funkcjonowania jego rodziny, na podstawie których ustalane są dalsze formy pomocy. Postępowanie diagnostyczne w zależności od rodzaju zgłoszenia może się odbywać w czasie kolejnych wizyt.
W diagnozie psychologicznej stosuje się następujące metody badawcze:
- obserwację psychologiczną
- testy diagnostyczne (standaryzowane)
- kwestionariusze
- metody projekcyjne
- próby diagnostyczne
- rozmowę
- wywiad
- zabawę kierowaną.
Wystandaryzowane testy psychologiczne stosowane w tutejszej poradni:
A. Diagnoza intelektu:
– WISC – R – Skala Wechslera Dla Dzieci
– WAIDS (PL) – Skala Wechslera Dla Dorosłych
– Międzynarodowa Skala Wykonaniowa P-93 (Test Leitera)
– Test Columbia – Skala Dojrzałości Umysłowej
– Obrazkowy Test Słownikowy – Rozumienie ,OTSR
– Dziecięca Skala rozwoju DSR,
– Skale Inteligencji I Rozwoju IDS,
– Testy Dysleksja 3,Test Dysleksja 5
– Test Matryc Ravena ( Standard, Color)
– Test APIS – P (R)
B. Osobowość, emocje i temperament:
– CAT – A, – CAT – H – Test Apercepcji Tematycznej Dla Dzieci (wersja z postaciami zwierząt i ludzi)
-Test Osobowości Eysencka EPQ – R – wersja komputerowa
– Kwestionariusz Temperamentu FCZ – KT – wersja komputerowa
– Inwentarz Osobowości NEO – FFI – wersja komputerowa
– PTS – Kwestionariusz Temperamentu
– STAI oraz STAIC– Kwestionariusz Stanu I Cechy Lęku.
– Jaki Jesteś- Skala Jawnego Niepokoju
– RISB Test Zdań Niedokończonych Rottera (dla dzieci oraz dla młodzieży))
– Test Bajek FTT
– Kwestionariusz Kompetencji Społecznych – komplet
– Kwestionariusz Dla Rodziców (Ziemska M.)
– Kwestionariusz ADHD, ODD, CD
– „Kwestionariusz Agresywności Młodzieży – Reaktywność Emocjonalna”
-„ Skala Poczucia Kontroli” SPK-DP
-„Test Przystosowania Społecznego” l .Pytka
– „Profil Sensoryczny Dziecka” – PSD
C. Diagnoza uwagi, pamięci i percepcji:
– BENTON – Test pamięci wzrokowej
– Wzrokowo – Motoryczny Test Gestalt (Bender L.)
– DUM – Diagnozowanie uszkodzeń mózgu (Wieidlich S., Lambertiego G.)
– Test Rozwoju Percepcji Wzrokowej (Frostig M.)
– MFF – Test Porównywania znanych kształtów (Kagana J.)
– Test Uczenia Się Słuchowego
-Test D- 2 – diagnostyka uwagi
b) Diagnoza pedagogiczna
Jest oceną poziomu wiadomości i umiejętności szkolnych, pozwala określić zakres, rodzaj i specyfikę trudności w uczeniu się. Stanowi podstawę planowania form pracy korekcyjno- kompensacyjno- wyrównawczej a także tworzenia zarysu procesu terapii. Dla rozpoznania trudności dziecka ważniejsza jest ich ocena jakościowa, dotycząca min. techniki czytania, rodzaju popełnianych błędów, wiadomości i praktycznych umiejętności matematycznych itp.
Jako narzędzia diagnostyczne stosuje się różnorodne testy oraz sprawdziany wiadomości, które pozwalają na stwierdzenie, jaki jest zakres trudności szkolnych ucznia.
W diagnozie pedagogicznej stosuje się następujące metody badawcze:
- obserwację pedagogiczną
- testy diagnostyczne (standaryzowane)
- rozmowę
- wywiad
- analizę wytworów ucznia
uzupełniająco:
- sprawdziany wiadomości szkolnych (matematyka, ortografia)
Wystandaryzowane testy pedagogiczne, stosowane w tutejszej poradni;
– Konopnicki J. , Test do Badania techniki czytania głośnego dla klas I- VII
– Bogdanowicz M., Kalka D., Sajewicz – Radtke U., Radtke B. „Bateria metod diagnozy rozwoju psychomotorycznego dzieci pięcio- i sześcioletnich”- wersja zrewidowana
– Bogdanowicz M., Kalka D., Sajewicz – Radtke U., Radtke B., Karasiewicz K. „Bateria metod diagnozy przyczyn niepowodzeń szkolnych u uczniów w wieku 7-9 lat
– Bogdanowicz M., Jaworowska A., Krasowicz – Kupis G., Matczak A., Pelc – Pękala O., Pietras I., Stańczak J., Szczerbiński M. „Diagnoza dysleksji u uczniów klas III i V szkoły podstawowej”.
– Bogdanowicz M., Kalka D., Karpińska E., Sajewicz – Radtke U., Radtke B. „Bateria metod diagnozy przyczyn niepowodzeń szkolnych u uczniów w wieku 10 – 12 lat. Bateria – 10/12”
– Bogdanowicz M., Kalka D., Karpińska E., Sajewicz – Radtke U., Radtke B. „Bateria metod diagnozy przyczyn niepowodzeń szkolnych u uczniów gimnazjów.
Bateria – GIM.
– Domagała A. , Mirecka U., „ Profil sprawności grafomotorycznych”
– Karpińska E., Radtke B., „ Test cichego czytania dla uczniów klas IV- VI szkół podstawowych”
– Walerzak – Więckowska A., „Profil Arytmetyczny – D – Program diagnostyczny dla dzieci w wieku wczesnoszkolnym”
– Walerzak – Więckowska A., „Profil Arytmetyczny – U – Program diagnostyczny dla uczniów klas IV- VI szkoły podstawowej”
– Karpińska E., Radtke B Wystandaryzowane sprawdziany umiejętności szkolnych dla poradnictwa psychologiczno- pedagogicznego. Matematyka- Szkoła podstawowa
– Karpińska E., Radtke B Wystandaryzowane sprawdziany umiejętności szkolnych dla poradnictwa psychologiczno- pedagogicznego. Matematyka- Gimnazjum
– Krasowicz- Kupis G., Bogdanowicz K., Wiejak K. „Bateria testów czytania „ IBE
– Krasowicz- Kupis G., Bogdanowicz K., Wiejak K. „Skala Prognoz Edukacyjnych„ IBE
– Awramiuk E., Krasowicz- Kupis G., Bogdanowicz K., Wiejak K. „Bateria testów pisania” IBE
– Karpińska E., Radtke B., „Znormalizowane sprawdziany znajomości zasad ortograficznych dla uczniów klas II- VI szkół podstawowych”
– Szczerbiński M., Pelc- Pękala O., „Zestaw metod diagnozy trudności w czytaniu. Test dekodowania”.
– „Zestaw Metod Diagnozy Lateralizacji” B.M.Radtke.
c) diagnoza logopedyczna
Jest to postępowanie badawcze, którego celem jest potwierdzenie bądź wykluczenie istnienia zjawisk logopedycznych oraz ich tendencji rozwojowych na podstawie objawów, patogenezy i patomechanizmów. Nie jest aktem jednorazowym, kształtuje się przez wielokrotny, dłuższy kontakt z dzieckiem, z uwzględnieniem informacji specjalistycznych (ortodoncja, laryngologia, foniatria, psychologia, pedagogika).
W diagnozie logopedycznej stosuje się następujące metody badawcze:
- obserwację logopedyczną
- eksperyment kliniczny
- testy diagnostyczne (standaryzowane oraz inne)
- rozmowę
- wywiad
Testy logopedyczne stosowane w tutejszej poradni:
– Tarkowski Z. „Test słownika dziecka”,
– Tarkowski Z. „Test sprawności językowej”,
– Chęciek M. „Kwestionariusz Cooperów do oceny jąkania”,
– Balejko A. „Kwestionariusz obrazkowy”,
– Stecko E. „Sprawdź jak mówię”,
– Michalak – Widera I. „Logopedyczny test dla dzieci i młodzieży”,
– Styczek I. „Badanie analizy i syntezy sylabowo – głoskowej dla dzieci po ukończeniu 6 i 8 roku życia”,
– Paluch A., Drewniak – Wołosz E., Mikosza L., „Afa-Skala”,
– Gruba J. „Test do badania słuchu fonemowego”,
– Szewczyk J., Smoczyńska M., Haman E., Łuniewska M., Kochańska M., Załubska J., „Test do badania pseudosłów”,
– Smoczyńska M. /oprac./, „Inwentarz rozwoju mowy i komunikacji: Słowa i Gesty, Słowa i Zdania”,
– Krasowicz-Kupis G., Wiejak K., Bogdanowicz K., „Bateria testów fonologicznych”,
– Smoczyńska M., Haman E., Łuniewska M., Kochańska M., „Standaryzowane narzędzie do oceny wypowiedzi SNOW”,
– Smoczyńska M., Haman E., Czaplewska E., Maryniak A., Krajewski G., Banasik N., Łuniewska M., Kochańska M., „Test rozwoju językowego TRJ”,
– Bochniarz A. „badanie problemów dyferecjacyjnych”,
– Majewska-Tworek A., „Dialogowy test artykulacji”,
– Młynarska M., Smereka T., „Test myślenia dziecka”.
- TERAPIA
Terapia psychologiczna: systematyczne spotkania (4, ewentualnie 2 spotkania w miesiącu) , ukierunkowane na osiągnięcie wspólnie z klientem ustalonego celu. Terapia może być prowadzona indywidualnie z dzieckiem przy współpracy rodziców lub też mieć formę spotkań z całą rodziną (terapia rodziny). Realizuje się również zajęcia psychologiczne terapii grupowej dzieci.
Terapia pedagogiczna to ściśle określony system zintegrowanych
i zaplanowanych w czasie, zindywidualizowanych lub grupowych działań zapobiegawczo
– naprawczych i stymulacyjno – usprawniających, realizowanych przez pedagoga – terapeutę, w celowo zorganizowanych różnych formach pomocy i opieki korekcyjno – wyrównawczej dla uczniów, wykazujących zaburzenia funkcjonalne i (lub) opóźnienia rozwojowe oraz niepowodzenia szkolne.
Przyjmujemy, że w naszej poradni pojęcie to głównie odnosić się będzie do wyrównywania deficytów rozwojowych, niwelowania niepowodzeń szkolnych, opanowania w miarę możliwości ucznia umiejętności czytania i pisania, a także do interwencji wychowawczej, czyli doprowadzenia do określonych zmian w sferze emocjonalno – motywacyjnej i poznawczej ucznia oraz w strukturze wiedzy i umiejętności szkolnych dziecka. Zajęcia planowane są na 4 ewentualnie 2 spotkania w miesiącu.
Terapia logopedyczna
Całość specyficznych, zamierzonych oddziaływań ukierunkowanych na usunięcie wszelkich zakłóceń procesów porozumiewania się, od prostych wad wymowy do niemożności mówienia włącznie. Oddziaływania te mają na celu usuwanie zaburzeń mowy, przywracanie mowy, wyrównywanie opóźnień rozwoju mowy, wypracowanie odpowiedniego poziomu sprawności językowej. Likwidację przyczyn i skutków pierwotnych oraz wtórnych do których zalicza się zarówno psychologiczne jak i pedagogiczne konsekwencje zaburzeń mowy. Terapia jest realizowana w cyklu: jedno spotkanie w tygodniu. Możliwa jest również organizacja cyklu spotkań o charakterze konsultacyjnym ( 1 do 2 spotkań w miesiącu).
Ewaluacja podjętych działań pomocowych przeprowadzana jest po zakończeniu procesu terapeutycznego lub po zakończeniu wybranego etapu tego procesu.
- PROFILAKTYKA
Oddziaływania profilaktyczne powinny rozpoczynać się wtedy, gdy określone cechy rozwoju dziecka jeszcze nie utrudniają mu przystosowania się i nie dezorganizują prawidłowego procesu rozwojowo- wychowawczego lecz jednocześnie wyróżniają dziecko w negatywny sposób wśród rówieśników, bądź istnieją czynniki zagrażające prawidłowemu funkcjonowaniu dziecka, rodziny.
A. Jedną z głównych form profilaktyki prowadzonej wobec dzieci młodszych są obserwacje grupowe, prowadzone w oddziałach przygotowania przedszkolnego, zorganizowanych w szkołach i przedszkolach. Celem nadrzędnym tej formy pomocy jest szeroko pojęta profilaktyka niepowodzeń szkolnych i ocena poziomu gotowości szkolnej.
Obserwacje grupowe pozwalają wstępnie ocenić rozwój psychomotoryczny dzieci 5-6 letnich, zauważyć nieprawidłowości, opóźnienia i dysharmonie rozwojowe, trudności w przyswajaniu nowych treści programowych oraz zakłócenia w rozwoju społeczno- emocjonalnym. Kontakt pracownika poradni z nauczycielem w środowisku szkolnym jest formą wsparcia nauczyciela w procesie diagnozy poziomu gotowości szkolnej i rozpoznawania zaburzeń rozwojowych. W naszej poradni przyjmuje się, że odbywa się ona według poniższego planu:
- Obserwacja grupy w toku wykonywania planowych czynności, wynikających z organizacji zajęć i rozkładu materiału.
- zabawa dowolna z rówieśnikami (aspekt społeczno- emocjonalny);
- zabawa kierowana, inspirowana i prowadzona przez nauczyciela oddziału (przestrzeganie obowiązujących zasad);
- organizacja czynności w trakcie wykonywania zadań edukacyjnych (samodzielność);
- sprawność rysunkowa i grafomotoryczna (chwyt przyboru, płynność i precyzja w kreśleniu linii i wzorów, poziom wytworów graficzno- rysunkowych);
- rozwój mowy i myślenia – zdolność formułowania złożonych wypowiedzi na określony temat, zasób słownictwa i pojęć o otaczającej rzeczywistości społeczno- przyrodniczej.
- Konsultacja dla nauczyciela oddziału (zgodnie z potrzebami – najczęściej dotyczy wytypowanych przez niego dzieci, u których zaobserwowano trudności szkolne oraz trudności wychowawcze, zaburzenia aktywności, problemy emocjonalne i trudności w nawiązywaniu rówieśniczych relacji społecznych. )
- Diagnoza dziecka w formie krótkiej (na terenie szkoły, przedszkola – badanie przesiewowe) lub pełna diagnostyka w poradni, zakończona wydaniem opinii wraz z zaleceniami do pracy rozwijającej.
- Profilaktyka zaburzeń mowy (konsultacje dla rodziców i badania przesiewowe – logopedyczne dla dzieci dwu-, pięcioletnich w przedszkolach i pięcio-, sześcioletnich w szkołach.
- Współpraca z psychologami, pedagogami i logopedami szkolnymi i przedszkolnymi.
B. Wczesne wykrywanie zaburzeń i opóźnień rozwojowych w naszej poradni polega na:
– wydaniu opinii o wczesnym wspomaganiu rozwoju dziecka, po przeprowadzonej diagnostyce,
– organizacji i prowadzeniu zajęć wczesnego wspomagania rozwoju, ( rozpoczęcie działalności Ośrodka WWR marzec 2014r.),
– objęciu zajęciami terapeutycznymi w poradni tych dzieci, u których stwierdzono opóźnienia rozwojowe, a nie mają możliwości korzystania z innych form pomocy.
– propagowaniu informacji o ofercie poradni poprzez informator, stronę internetową i wiadomości rozwieszone w przychodniach zdrowia.
C. W starszym wieku szkolnym,( klasy IV – VI, gimnazjum, szkoły ponadgimnazjalne) oddziaływaniem profilaktycznym jest:
- przeciwdziałanie niepowodzeniom szkolnym, poprzez organizowanie zajęć terapii psychologicznej i pedagogicznej z dziećmi z ryzyka dysleksji, dla uczniów z dysleksją , z trudnościami w nauce, ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi( dziecko chore, uczeń zdolny, uczeń z obniżonym poziomem możliwości umysłowych), zajęć przygotowujących uczniów do sprawdzianu szóstoklasisty bądź do egzaminu gimnazjalnego/maturalnego, stała współpraca z nauczycielami( konsultacje, porady, informacje), spotkania z rodzicami, ukierunkowane na umiejętność udzielania dodatkowej pomocy ( usprawnianie dziecka/ ucznia w domu).
2.profilaktyka zaburzeń emocjonalnych – kontakt z rodzicami i nauczycielami w sytuacji konfliktów, trudnych wydarzeń (interwencje, mediacje), pomoc psychologiczna w przypadku przemocy domowej, szkolnej .
D. Wsparcie szkół i przedszkoli w realizacji ich zadań wychowawczych, opiekuńczych i dydaktycznych poprzez realizację zgłoszonego przez placówki „ zapotrzebowania” na konkretne formy pomocy, świadczone przez pracowników poradni (załącznik nr 1: druk „Zapotrzebowanie”)
– spotkania z rodzicami, radą pedagogiczną, grupami nauczycieli, ( spotkania informacyjno – szkoleniowe);
– spotkania z uczniami w formie zajęć warsztatowych (np. warsztaty antystresowe, trening umiejętności społecznych, asertywności, itp.)
– miniwykłady, prelekcje dla nauczycieli, uczniów i rodziców.
– prowadzenie grup wsparcia dla rodziców, nauczycieli,
E. Powiatowy program ochrony zdrowia psychicznego (załącznik nr 2)